Podczas bohaterskiej obrony miasta Saragossy przed armią francuską w latach 1808-1809, w której to brały udział polskie oddziały, znaleziony zostaje w ruinach jakiejś budowli przez żołnierza jednego z oddziałów, pochodzący z ubiegłego stulecia rękopis spisany w języku hiszpańskim. Zabiera się więc do lektury rękopisu i od tego momentu widz przeniesiony zostaje w XVIII wiek poznając historię kapitana Gwardii Walońskiej Alfonsa von Wordena (tę rolę kreuje niezapomniany Zbigniew Cybulski). Alfons von Worden podróżuje przez góry Sierra Morena, by stamtąd dostać się do Kastylii i do Madrytu. Ostrzegany przez swoich kompanów przed podróżą po zmroku oraz wiążącymi się z nią konsekwencjami w postaci duchów i demonów, ignoruje je. Niebawem nasz bohater dociera do gospody pod Korkowym Dębem, gdzie szykuje się do noclegu. Nocą spotyka tam dwie księżniczki tunisyjskie Eminę i Zibeldę, które za pomocą sztuczki wpędzają go w świat duchów, demonów, diabłów i inkwizytorów. Po przebyciu licznych niebezpiecznych przygód kapitan dowiaduje się, że wszystko to było zainscenizowaną próbą sprawdzenia jego męstwa i odwagi, które miały stać się warunkiem przynależności jego do tzw. rodu Gomelezów.

Trzeba posiadać niebywale wysoką inteligencję, by zdecydować się na przeniesienie na ekran tego dzieła literatury tzw. romantyzmu szkatułkowego. Jan Potocki (1761-1815) autor Rękopisu znalezionego w Saragossie, a także utworów scenicznych ("Parady") dla teatru dworskiego, do napisania powieści przystąpił na początku XIX wieku. Cała powieść w oryginale napisana była w języku francuskim (Potocki zresztą pisał w tym języku). W 1965 roku polski reżyser Wojciech Jerzy Has przetransponował książkę na film. Film okazał się udaną ekranizacją i osiągnął pełny sukces. Has "wyciągnął" z książki same najciekawsze wątki, mniej ciekawe pozostawił. Mimo tego, dla przeciętnego widza film wydaje się ciężko strawny, książka jest jeszcze "cięższa". Film rozumiany tylko w pewnych kręgach. Rewelacyjny, niezapomniany, wspaniały